TTCT – Afghanistan suốt lịch sử đã là vũng lầy của rất nhiều đế quốc và siêu cường. Cuộc tháo chạy “âm thầm” của Mỹ vừa rồi chỉ là một bước tiếp theo trên hành trình đó.
Họ hỏi người kỵ mã cô độc này, bác sĩ quân y William Brydon, thế còn đạo quân đâu? Ông Brydon trả lời: Tôi là đạo quân đây!
Mồ chôn đế quốc
4.500 binh sĩ do trung tướng William Elphinstone chỉ huy và 12.000 quyến thuộc dân sự đã bị tận diệt trên đường triệt thoái. Chỉ có một mình ông Brydon chạy thoát. Năm 1842, Anh quốc là đế quốc đệ nhất siêu cường của thế giới sau khi đánh bại quân Pháp của đại đế Napoleon tại trận Waterloo năm 1815.
Tại trận này, tướng Elphistone mới là trung tá chỉ huy một trung đoàn bộ binh.
Để hiểu vào thế kỷ 19 sức mạnh quân sự của Tây phương như thế nào so với phần còn lại của thế giới, cần biết rằng năm 1860 liên quân Anh – Pháp với 10.000 lính hạ thành Bắc Kinh tại Bát Lí Kiều với tổn thất chỉ 5 quân nhân thiệt mạng và 47 bị thương trong khi phía nhà Thanh 1.200 người chết.
Vậy mà 40 năm trước đó, đế quốc Anh mất 4.500 quân tại thung lũng Jugdulluk. Đây là thất bại quân sự lớn bậc nhất trong lịch sử Anh quốc và về độ nhục nhã thì phải đợi đến tận khi lãnh thổ Singapore thất thủ đúng 100 năm sau vào tay người Nhật trong thế chiến thứ nhì.
Trước khi Hoa Kỳ can thiệp và xâm lăng năm 2001, Afghanistan đã mang danh là mồ chôn đế quốc. Năm 1989, Liên Xô mang quân trở về, để đất nước này rơi vào hỗn loạn giữa các thế lực sứ quân. Sau khi Liên Xô rút quân, ngay tại thủ đô Kabul, quân của Bộ Nội vụ pháo kích dinh thủ tướng và Bộ Quốc phòng!
Tình trạng chính trị cực kỳ phân hóa và một lực lượng mới xuất hiện, phong trào Taliban (ban đầu chủ yếu là sinh viên các trường thần học Hồi giáo) tiến vào thủ đô năm 1996, bắt cựu chủ tịch nước là bác sĩ Mohammad Najibullah và kéo ông đằng sau quân xa diễu phố thị chúng trước khi mang ông ra treo cổ.
Taliban bình trị được 3/4 lãnh thổ, phần còn lại trong tay lực lượng Liên minh phương Bắc vốn dựa vào các thành phần sắc tộc thiểu số.
Năm 2001, Hoa Kỳ xua quân vào đuổi trùm khủng bố Osama bin Laden đang được Taliban cho tá túc dung thân. Lúc đó thì Liên Xô đã không còn, và Hoa Kỳ là siêu cường độc nhất toàn cầu.
Bộ phim Hollywood hư cấu “12 Strong” (“Lực lượng 12 người”, 2018, đạo diễn Nicolai Fulgsig) chẳng hạn, dựng lại huyền thoại chỉ có mấy mống lực lượng đặc biệt Mỹ giúp các sứ quân đánh đổ phong trào thần quyền Taliban.
Lầu Năm Góc có thể thất bại, nhưng Hollywood bao giờ cũng thành công.
Nhưng đó là phim ảnh thôi và trong 20 năm, cùng với khối quân sự NATO đồng minh, Mỹ có lúc đã phải đổ đến 140.000 quân (2014), cộng thêm 20.000 – 30.000 lính đánh thuê quốc tế, để tìm cách bình định đất nước đó và ấn định một giải pháp quân sự.
Kết quả là Mỹ bất lực, việc áp đặt bất thành, buộc họ phải tìm kiếm một giải pháp chính trị. Nếu chính quyền Donald Trump và Joe Biden có giống nhau một điểm gì về ngoại giao thì đó là triệt thoái khỏi nơi này với điều kiện tối thiểu, hay trên thực tế là vô điều kiện.
Không thành kế?!
Lịch rút quân của Mỹ có hạn chót là ngày 11-9 năm nay. Nhưng đây là kế Gia Cát Khổng Minh để lừa địch đau đớn luôn.